Both Directions at Once is een compleet, zoekgeraakt album dat het John Coltrane Quartet opnam op 6 maart 1963. Dat het destijds niet is verschenen, komt omdat het toen niet commercieel genoeg werd bevonden. Een dag later stond hetzelfde kwartet met zanger Johnny Hodges in de studio en van die toegankelijkere muziek werd wel een plaat geperst. Producer Rudy van Gelder had destijds de gewoonte een extra tape mee te laten lopen en die mee te geven aan de artiest. Zo kwam dit exemplaar terecht in het huis van Coltrane’s eerste vrouw Juanita Naima Coltrane. Onlangs werd deze opname tussen haar spullen aangetroffen.
Nu, 55 jaar later, is de waarde van deze muziek aanmerkelijk groter. De in 1967 overleden Coltrane wordt inmiddels beschouwd als de legendarische grondlegger van de vrije jazz. Sinds hij zich begin jaren zestig losmaakte van de band van Miles Davis experimenteerde hij met nieuwe muzikale vormen, die resulteerden in zijn meesterwerk A Love Supreme in 1965. Wat deze teruggevonden tape interessant maakt, is dat de bezetting dezelfde is als die van A Love Supreme. Drummer Elvin Jones, Bassist Jimmy Garrisson, pianist McCoy Tyner en bandleider Coltrane stonden in 1963 met een been in de beboptraditie, maar ze waren duidelijk op zoek naar nieuwe wegen. De improvisaties klinken af en toe gewaagd, maar in de basis zijn ze nog traditioneel en herkenbaar.
Toch is Both Directions at Once meer dan alleen interessant studiemateriaal. Er staan twee titelloze onbekende composities op (zelfs zo onbekend dat niemand weet wie ze schreef) en stukken die anders gespeeld worden dan op de al bekende albums. Mooi is bijvoorbeeld de uitvoering van ‘Nature Boy’: Coltrane doet weinig anders dan het spelen van de melodie; de verrassing zit in de polyritmische begeleiding van bas en drums. Dit album werd opgenomen in een periode dat de band twee weken lang optrad in de New Yorkse jazzclub Birdland en de stukken hebben de spontaniteit van een liveoptreden. Muzikaal gezien is Both Directions at Once absoluut boeiend, al schuilt de grootste opwinding in het feit dat dit album nu pas is ontdekt.
Both Directions at Once: the Lost Album
John Coltrane – Verve