Dat de maan, net als de aarde, gewoon een bol bleek te zijn en dat mensen in staat waren naar dat andere hemellichaam te reizen maakte het bestaan op aarde ineens minder uniek. De mensheid leefde slechts op een van de vele planeten in het universum. Een van de eerste radio-uitzendingen waar ik bewust naar luisterde, was het verslag van reis van de Apollo 8, de raket waarmee drie ruimtevaarders in december 1968 op weg waren naar de maan. De stemmen van de Amerikaanse astronauten weerklonken in onze huiskamer alsof ze ons via het doorgeefluik vanuit de keuken toespraken.

Logo
Logo

De beelden van drie volwassen mannen in hun krappe capsule bedacht ik er zelf bij, geholpen door schaarse zwartwit krantenfoto’s uit die tijd. Kortgerokte filmsterren en langharige popzangers zeiden me weinig; maar de drie Amerikanen in hun smetteloze witte pakken waren mijn helden. De namen en de bijbehorende gezichten van Frank Borman, James Lovell en William Anders kon ik dromen. Frank Borman was de belangrijkste van deze drie; hij was de commandant. Waar klasgenoten voorzichtig morrelden aan bestaande structuren door in navolging van The Beatles hun haar te laten groeien, wees mijn moeder me op de vakkundig met een tondeuse bewerkte schedel van Frank Borman. Later bleek dat ik de verkeerde persoon had bewonderd, omdat het Friesch Dagblad waaruit ik de foto had geknipt, de namen van Borman en Anders had verwisseld.

Borman, Anders, Lovell
Borman, Anders, Lovell

Mijn enthousiasme over de ruimtepioniers was zo groot dat ik er anderen mee probeerde te infecteren. Ik verbaasde me over jongens die geïnteresseerd waren in auto’s en voetballers en die nauwelijks leken te beseffen dat er op dit moment geschiedenis werd geschreven in de ruimte. Ik beschreef de avontuurlijke ruimtereis aan twee oudere buurjongens die om mij onbekende redenen mijn verhaal met scepsis ontvingen. Vanuit het niets verscheen hun moeder, die mij kennelijk had gehoord, in de deuropening. Terwijl ze haar handen afdroogde aan een theedoek sprak deze buurvrouw: ‘Die mannen hebben daar niets te zoeken. Over twee dagen is het Kerstfeest en dan horen ze in de kerk te zitten.’ Ik was met stomheid geslagen, temeer omdat haar zoons aan deze kwestie verder geen woorden meer vuil wensten te maken.

Lunar Orbit
Lunar Orbit

Niet iedereen was dus overtuigd van de heroïek van deze reis naar de maan. De mens reisde naar oorden waar hij niet thuishoorde en ook de timing rond de Kerstdagen was kennelijk minder gelukkig. Mijn vader plaatste de visie van de buurvrouw in een bredere context: het was goed om regelmatig naar de kerk te gaan, maar er waren beroepen waarbij dat onmogelijk was zoals die van dokters, politieagenten en brandweerlieden. Over de noodzaak van het beroep van astronaut was het laatste woord nog niet gezegd. Het was maar net hoe je in het leven stond. De eerste Russische ruimtevaarder Yuri Gagarin had na terugkomst van zijn rondje om de aarde triomfantelijk geroepen: ‘God bestaat niet, want ik ben hem niet tegengekomen.’ Een opmerking die eerder van een beperkt voorstellingsvermogen getuigde dan van wetenschappelijk inzicht.

Op Kerstavond 1968 verdwenen Borman, Lovell en Anders achter de maan, waardoor het radiocontact met de aarde tijdelijk werd verbroken. Als eerste mensen zagen ze de aarde boven de maan opkomen en ze waren zeer onder de indruk. Na het passeren van het met veel kraters gevulde doodse maanlandschap verscheen ineens de blauwe, slechts door een dunne dampkring beschermde aarde in een verder inktzwart uitspansel. Dit was maar niet een van de vele hemellichamen, dit was een unieke plaats die niet per toeval kon zijn ontstaan.

Earthrise
Earthrise

De foto’s die de astronauten maakten kregen we pas weken later te zien. Maar zelfs de afbeelding van die prachtige, kleurrijke maar kwetsbare aarde maakte begrijpelijk waarom die Amerikanen zo onder de indruk waren geweest. De foto’s werden een bron van inspiratie voor de Club van Rome een groep wetenschappers die zich zorgen maakt over de toekomst van de wereld en die grenzen aan de groei propageert.

Apollo 8 crew
Apollo 8 crew

Na wat inleidend gekraak, herstelde de radioverbinding met de Apollo 8 zich op die Kerstavond weer. William Anders las voor uit zijn meegebrachte Bijbeltje: ‘In het begin maakte God de hemel en de aarde. De aarde was leeg en verlaten. Overal was water en alles was donker. En er waaide een hevige wind over het water.’ Frank Borman sloot af met: ‘De bemanning van de Apollo 8 wenst u goede nacht, tot ziens en mooie Kerstdagen. God zegene iedereen op de goede aarde.’ Geen predikant in welke kerk dan ook kon die waarheid beter verwoorden dan de Amerikaanse astronauten op 385.000 kilometer van huis.