‘John Coltrane speelde in tongen’, zei een medemuzikant over de in 1967 overleden saxofonist. Zijn het Coltranes initialen waardoor zijn bewonderaars, zoals Johan Cruijff ook overkwam, hem bovenmenselijke vaardigheden toeschrijven?
De verwijzing naar ‘het hogere’ komt in Coltranes geval niet uit de lucht vallen: na jaren sappelen als jazzmuzikant kickte hij in 1957 af van de geestverruimende middelen en voelde hij zich als herboren. Coltrane zag het als pure genade dat het hem vervolgens lukte zijn hoofd helder te houden. Paradoxaal genoeg had John Coltrane (1927-1967) onder invloed van alcohol en heroïne tamelijk traditioneel gespeeld. Weliswaar opvallend goed en zeker, maar nog allerminst zo bevlogen als in de jaren daarna. Na zijn ‘bekering’ studeerde hij nog intensiever op zijn instrument dan hij daarvoor al deed. Zijn echtgenote Alice zorgde ervoor dat niemand de saxofonist stoorde tijdens diens urenlange toonladdersessies.
Toen John Coltrane zijn eigen band oprichtte, had hij als muzikant naam gemaakt bij Miles Davis. Hij speelde mee op het best verkochte jazzalbum Kind of Blue (1959), waarop voorzichtige vooruitwijzingen zijn te horen naar zijn latere vrije improvisaties. Met een vaste groep muzikanten begon hij in de jaren zestig aan een van de grootste muzikale avonturen in de jazz. Pianist McCoy Tyner legde solide blokakkoorden neer waarop Coltrane zijn steeds verder uitdijende solo’s (soms langer dan een uur) kon stapelen. Drummer Elvin Jones was de stuwende, nimmer verzakende motor achter het kwartet. Bassist Jimmy Garrison had de belangrijke taak ervoor te zorgen dat de anderen het spoor niet bijster raakten als de bandleider solerend op leek te stijgen van de aarde.
De documentairefilm Chasing Trane (2016) toont intrigerend archiefmateriaal waarin Coltrane te zien en te horen is. Daarnaast komen verschillende liefhebbers van zijn werk aan het woord. Een van hen is een saxofonist wiens carrière een geheel andere richting insloeg: Bill Clinton. ‘John Coltrane bereikte hoogten waarvan gewone stervelingen het bestaan niet eens weten’, aldus de voormalige Amerikaanse president. De door John Scheinfeld gemaakte film volgt Coltranes carrière op de voet: Coltrane die musiceert tijdens zijn dienstplicht bij de marine, de samenwerking met Charlie Parker, Dizzy Gillespie en Miles Davis, maar richt de focus op de periode van Coltranes ‘spirituele ontwaken’. Andere musici die hun licht over Coltrane en zijn muziek laten schijnen zijn Wynton Marsalis, Sonny Rollins, zoon Ravi Coltrane, Carlos Santana, Wayne Shorter en McCoy Tyner.
Coltrane’s meesterwerk is A Love Supreme (Impulse! Records, 1965) een vierdelige, aan God opgedragen suite. Het door Rudy van Gelder geproduceerde album maakte wereldwijd diepe indruk. A Love Supreme is niet alleen een prachtig voorbeeld van de mogelijkheden van modale jazz, het is tegelijk een epische ode aan het leven, de liefde en het universum. De gelaagde improvisaties van de saxofonist maakten dit album tot de hoeksteen van Coltrane’s oeuvre.
A Love Supreme verzekerde John Coltrane van zijn reputatie als jazzvernieuwer. Zijn latere werk vond minder weerklank. Coltrane bleef zichzelf zo vernieuwen dat zelfs pianist McCoy Tyner en drummer Elvin Jones hem niet meer konden volgen. Coltrane passeerde tijdens zijn laatste traject zoveel muzikale grenzen dat vrijwel niemand meer in staat was te horen wat hij bedoelde. Leverkanker trok de energie uit zijn lichaam en uiteindelijk overleed hij in 1967 op 40-jarige leeftijd aan deze ziekte.
In 2021, 56 jaar na verschijning, bereikte A Love Supreme de platina-status (1 miljoen exemplaren) in de Verenigde Staten. Om deze mijlpaal te vieren, bracht de platenmaatschappij de digitale collectie A Love Supreme: The Platinum Collection
A Love Supreme: Live In Seattle is een herontdekte live-opname van Coltrane’s iconische suite. Het is opgenomen in The Penthouse in Seattle in 1965.
Chasing Trane: The John Coltrane Documentary
Regie: John Scheinfeld, 99 minuten, 2016
A Love Supreme: The Platinum Collection
John Coltrane Quartet – Impulse!, 2021
A Love Supreme: Live In Seattle
John Coltrane Quartet -Impulse!, 2021