Na mijn interviewaanvraag met trompettist, componist en bandleider Wynton Marsalis (1961), verwacht ik niet dat hij meteen zal reageren. Ik krijg echter een dame uit New York aan de telefoon die meedeelt: ‘Mister Marsalis belt u over een kwartier terug.’ Snel noteer ik enkele vragen.
Met het Jazz at Lincoln Center Orchestra grijpt u vooral terug naar de geschiedenis van de jazzmuziek. Waar komt uw fascinatie met het verleden vandaan?
‘Ik geloof niet in het onderscheid tussen oude en nieuwe muziek.’
Hoe omschrijft u de muziek die u maakt met het Jazz at Lincoln Center Orchestra?
‘Het maakt niet uit in welke stijl je speelt. Het gaat erom dat wát je doet goed is. Te veel muziekrecensenten denken dat nieuw hetzelfde is als goed. Bovendien noemen ze de manier van improviseren nieuw die in de jaren zestig al precies zo werd gedaan. In 1910 werkte Picasso aan een stijl die we kubisme zijn gaan noemen. Mindere goden imiteerden hem en schilderden vervolgens ook kubistisch terwijl ze dachten dat ze vernieuwend waren. Intussen hield Picasso zich alweer bezig met oude Afrikaanse kunst. In de muziek is het niet anders. Echt grote componisten als Bach en Stravinsky lieten zich inspireren door allerlei muzieksoorten die ze verwerkten in hun composities. Voor hen was het bereiken van grote muzikale hoogten belangrijker dan de verplichting vernieuwend te zijn. Goede muziek is tijdloos.’
U weet op enthousiaste wijze kinderen warm te maken voor muziek in het algemeen en jazz in het bijzonder. Heeft u naast uw vele optredens en uw werkzaamheden voor het Lincoln Center nog tijd voor muziekeducatie?
‘Als we niet oppassen, leveren we onze kinderen volledig over aan de commercie. We zijn verplicht jonge mensen te laten kennismaken met muziek die verder gaat dan de rommel die op commerciële radio en televisiestations is te horen. Interesse wekken voor muziek is minder moeilijk dan je denkt. Jongeren zie je volledig opbloeien als je ze kennis laat maken met kwaliteitsmuziek. Ze voelen feilloos aan of je ze serieus neemt of niet. Ik behandel leerlingen alsof het mijn eigen kinderen zijn. Als ik een rangorde in mijn werkzaamheden zou moeten aanbrengen, staat muziekonderwijs bovenaan.’
Naast tientallen jazzalbums maakte u verschillende klassieke cd’s. Voor uw albums met muziek van Haydn, Mozart, Händel en Purcell won u verschillende Grammy Awards. Hoe verhoudt zich klassieke muziek volgens u tot jazz?
‘Jazzmuziek, zoals die van Duke Ellington en Louis Armstrong, is de klassieke muziek van Amerika. Eén van de doelstellingen van mijn werkzaamheden voor het Lincoln Center in New York is deze jazzmuziek een officiële status te verlenen. Ik speel zowel gecomponeerde als geïmproviseerde muziek, maar ik kan je wel vertellen dat het spelen van goede jazzmuziek het moeilijkste is dat er bestaat. Klassieke musici denken wel eens dat jazzmuzikanten hun gevoel voor timing krijgen aangewaaid, of dat swing genetisch is bepaald. Als dat waar zou zijn, hoe komt het dan dat er in de hele geschiedenis maar één Louis Armstrong is geweest?’
Wat bracht u ertoe religieuze albums op te nemen zoals The Abyssinian Mass en The Spiritual Side of Wynton Marsalis?
‘De wortels van de jazzmuziek liggen in de gospel en de blues. In New Orleans, waar ik opgroeide, zijn enthousiast handgeklap, tamboerijngerinkel en vraag- en antwoordzang onlosmakelijk met de zondagse kerkdienst verbonden. Daar liggen mijn roots.’
Hoe kijkt u aan tegen Europese jazz?
‘Europese jazz? Wat bedoel je daarmee?’
Ik bedoel geïmproviseerde muziek zoals die gemaakt wordt in onder meer Scandinavië, Groot-Brittannië en Nederland.
‘Jazz is Amerikaanse muziek. De muziek die jij noemt is daar hooguit van afgeleid.’