Balram Halwai is geen sympathieke hoofdpersoon. Toch is de vertelstem van De Witte Tijger zo krachtig dat je geboeid blijft doorlezen. Aravind Adiga won in 2008 met zijn debuutroman de Man Booker Prize. Dankzij een recente verfilming staat The White Tiger nu opnieuw in de belangstelling.
Auteur Adiga heeft Indiase wortels maar groeide zelf op onder bevoorrechte omstandigheden. Hij studeerde in Australië en Amerika en werkte als toonaangevend journalist voor de Financial Times en Time Magazine. In De Witte Tijger verplaatst Adiga zich in een jongen die gevangen zit in het kastenstelsel van het postkoloniale India. Adiga is niet de eerste zijn die de donkere kanten van India belicht, maar hij bereikt er wel een groot publiek mee.
Niet iedereen in India is blij met zijn boek. Indiërs hangen hun vuile was liever niet buiten. Sociaal onrecht wordt soms aangestipt, maar bij voorkeur gecamoufleerd en via vaselinelenzen gepresenteerd. Balrams stem laat echter aan duidelijkheid niets te wensen over, hij dist zijn levensverhaal rauw en direct op en probeert zich niet beter voor te doen dan hij is.
Aravind AdigaZijn erenaam Witte Tijger (het zeldzaamste dier uit de jungle, dat slechts een keer per generatie voorkomt) krijgt Balram van een inspecteur die tijdens een bezoek aan de school vaststelt dat de jongen als enige in zijn klas kan lezen en schrijven. Geld voor verdere opleiding is er niet en de getalenteerde jongen moet na het overlijden van zijn vader zorgen dat zijn familie te eten krijgt.
Balram is een onderhoudende verteller. Zijn taal is een eigenzinnige mix van oude wijsheidspoëzie en simplistisch geformuleerde economische inzichten. Hij werkt zich op tot privéchauffeur van een rijke familie, die hem echter behandelt als huisslaaf. Door de gesprekken van zijn passagiers af te luisteren, studeert Balram anoniem aan de universiteit des levens.
Netflix serieNormaal gesproken is het een gunstig teken als een jongen zoveel doorzettingsvermogen toont, maar die wetmatigheid gaat niet op in India. De Witte Tijger laat zien dat afkomst en familiebanden allesbepalend zijn voor je plaats op de maatschappelijke ladder.
De zeven brieven die Balram schrijft aan de Chinese premier maken op een effectieve manier duidelijk hoeveel obstakels, muren en hermetisch gesloten sociale grenzen een ambitieuze jongeman in India tegenkomt. Zelfs als hij een Witte Tijger is. Balrams brieven wijzen in hun onbeholpen naïviteit wel degelijk op universele ontwikkelingen: ‘Dit wordt het tijdperk van de bruine en de gele man.’ Vijftien jaar na het schrijven van dit boek lijkt die wens steeds meer werkelijkheid te worden. India telt net als China op technisch, wetenschappelijk en economisch gebied mee. Het land heeft inmiddels een eigen ruimtevaartprogramma en hoopt over niet al te lange tijd mensen naar de maan te sturen.
Het overgrote deel van de Indiase bevolking deelt echter niet mee in die voorspoed. Balram vergelijkt zijn land met een hanenren, waarin bedienden samengepakt leven als in kooien van kippengaas. Ze ontsnappen niet omdat ze zijn gedrild om in eeuwigdurende dienstbaarheid te leven.
De Witte Tijger is meer dan een politiek pamflet. Balrams vertelstem is zo overtuigend dat je werkelijk hoopt dat het hem zal lukken om de schedel van zijn baas in te slaan, er met een tas met geld te gaan om langs die weg eindelijk zijn eigen onderneming te kunnen beginnen. Binnen de gegeven omstandigheden heeft Balram domweg geen andere keus.
Dit boek propageert geen eenzijdige focus op economische voorspoed, maar wijst op de gevaren van alomtegenwoordige corruptie. Veelzeggend is het moment waarop Pinky, de vrouw van de baas, in benevelde toestand het stuur overneemt, een onschuldige jongen doodrijdt en Balram de schuld in de schoenen probeert schuiven. Een scène die op een vergelijkbare manier voorkomt in de Amerikaanse romans The Great Gatsby van F. Scott Fitzgerald (1925) en The Bonfire of the Vanities van Tom Wolfe (1987). The White Tiger bevindt zich dan ook in het excellente gezelschap van deze toonaangevende maatschappijkritische werken uit de wereldliteratuur.
Enthousiasmerende inleiding over The White Tiger: