In 1990, honderd jaar na het overlijden van de schilder, zag ik een overzichtstentoonstelling van een groot deel van het werk van Vincent van Gogh (1853-1890). Het Kröller-Müller Museum toonde destijds zijn etsen en tekeningen, in het Van Gogh Museum waren de schilderijen te zien. Door van dag tot dag het oeuvre te volgen van de kunstenaar had ik het idee Van Gogh een beetje te leren kennen. Op dit moment exposeert het Van Gogh Museum enkele brieven van de schilder aan zijn broer. Ze zijn zelden te zien, omdat ze zo gevoelig zijn voor licht. Samen met de tentoonstelling verscheen het boek Brieven van Vincent van Gogh, troost voor bedroefde harten.
De brieven van Van Gogh waren eerder al te raadplegen, zowel online als in dikke boeken waarin de geschreven woorden samen met de kunstwerken zijn gebundeld. Dit nieuwste boek is echter een zinvolle aanvulling: het complete werk omvat 820 brieven en dat is zelfs voor een liefhebber veel. Deze bloemlezing selecteerde de belangrijkste, de mooiste en de meest verhelderende brieven en vult ze aan met inzicht gevende achtergrondinformatie. Vincent schreef niet alleen aan Theo, ook aan collega-kunstenaars, aan zijn moeder en zijn zus. Aan zus Willemien schreef hij op 2 mei 1889 over zijn bohemienachtige levensstijl: “Een rollende steen vergaart geen mos.” Van Gogh was een Rolling Stone avant-la-lettre.
olieverf op doek, 32.5 cm x 40.3 cm
Het zien van de brieven in Amsterdam, in combinatie met de door hem beschreven werken is indrukwekkend en ontroerend. Vincent hield van Theo, maar hij was tevens afhankelijk van zijn broer. Theo bleef tot het laatst geloven in het creatieve genie van de rolling stone avant-la-lettre, al moet het voor hen beide een kwelling zijn geweest dat de rest van de wereld de schoonheid van deze kleurenexplosies niet erkende.
Dat Vincent van Gogh zijn werk in slechts tien jaar maakte, leek me al bijzonder genoeg. Maar dankzij deze brieven valt me op dat hij in 1888, hij was toen 35, zijn artistieke draai had gevonden, mede dankzij het overvloedige zonlicht en de heldere kleuren in het Franse Arles. Met de kunstenaar zelf ging het vanaf dat moment bergafwaarts. Zo goed als hij zijn gevoelens verwoordde in zijn brieven, zo slecht was hij in de omgang met de mensen die op zijn pad kwamen. Zelfs de hogelijk door hem bewonderde schilder Paul Gauguin sloeg voor hem op de vlucht. Toen Van Gogh in een psychiatrisch ziekenhuis was opgenomen probeerden zijn buren hem nog uit zijn huis te zetten. Tijdens zijn leven verkocht Van Gogh één werk: De Rode Wijngaard (1888). Een half jaar nadat Vincent van Gogh een eind aan zijn leven maakte, stierf zijn broer Theo aan een verwaarloosde syfilisaandoening. De twee liggen samen begraven in Auvers-sur-Oise.
Brieven van Vincent van Gogh, troost voor bedroefde harten door Nienke Bakker, Leo jansen, Hans Luijten, 2020 Prometheus Amsterdam
‘Je liefhebbende Vincent’. Van Goghs mooiste brieven. Tot en met 10 januari 2021, Van Gogh Museum, Amsterdam